Znaczenie ludzkiego doświadczenia

Refleksja nad paraszą Ekew

Menachem Mirski

Porcja Tory na ten tydzień zawiera piękną wizję Ziemi Obiecanej, wypowiedzianą ustami Mojżesza w przededniu jej podbicia:

Albowiem Pan, Bóg twój, wprowadzi cię do ziemi pięknej, ziemi obfitującej w potoki, źródła i strumienie, które tryskają w dolinie oraz na górze – do ziemi pszenicy, jęczmienia, winorośli, drzewa figowego i granatowego – do ziemi oliwek, oliwy i miodu – do ziemi, gdzie nie odczuwając niedostatku, nasycisz się chlebem, gdzie ci niczego nie zabraknie – do ziemi, której kamienie zawierają żelazo, a z jej gór wydobywa się miedź. Najesz się, nasycisz i będziesz błogosławił Pana, Boga twego, za piękną ziemię, którą ci dał. (Pwt 8:7-10)

Rabiniczne umysły rozwinęły tę wizję Erec Israel niezwykle idealizując ziemię obiecaną. Przykładowo, Rabbeinu Bachja wierzył, że ziemia Izraela, jak i sama Jerozolima w szczególności, zawiera wszystkie sześć klimatów świata, co czyniło ogólny klimat kraju zjawiskowym, cudownym. Gaon z Wilna wierzył, że ziemia Izraela zawierała wszystkie możliwe minerały i wszystkie niezbędne człowiekowi rośliny, dzięki czemu nie trzeba było niczego importować. Rabini jednak idealizowali ziemię Izraela jeszcze bardziej. XIX wieczny rabin Bratysławy, Moses Schreiber, w swoim dziele Chatam Sofer pisał, że owoce Erec Israel były niezwykle duże, jak na przykład ziarna pszenicy wielkości nerek wołu i soczewica wielkości złotych dinarów. Żyjący na przełomie wieków XVI i XVII praski rabin Szlomo Efraim Luntschitz, w swoim dziele Kli Jakar twierdził, że Eretz Israel nie potrzebuje ‘miast magazynowych’; zawsze jest wszystkiego pod dostatkiem i nie ma potrzeby robienia zapasów z roku na rok – plony są w tej ziemi zawsze i nieprzerwanie błogosławione. Natomiast inni, XIX i XX wieczni komentatorzy, jak Jehuda Arie Leib Alter czy Shabbatai HaKohen, twierdzili na przykład, że chleb produkowany ze zbóż Ziemi Izraela ma cudowne właściwości: nie można od niego utyć i można go jeść w bezgranicznych ilościach.

Nie było zgody co do tego, czy owe strumienie i fontanny tryskające tu i ówdzie mogą zapewnić wystarczającą ilość wody do nawadniania pól. XIII-wieczny komentator francuski, Ezechiasz ben Manoach, znany jako Chizkuni, uważał, że obfitość wody w strumieniach i fontannach Izraela zależy od opadów deszczu, dlatego każdy człowiek będzie musiał ufać Bożej łasce w kwestii dostępnej wody. Nachmanides jednak widział w nich naturalne błogosławieństwo i twierdził, że niosą wystarczającą ilość wilgoci do każdego miejsca, w którym jest potrzebna, dlatego ziemia ta nie potrzebowała rzek, ani specyficznych systemów.

O tym, jak prawdziwe były te wszystkie wizje przekonali się pierwsi syjoniści emigrujący do Erec Israel w XIX i XX wieku. Wizje te nie przystają do rzeczywistości także dziś: owszem Izrael jest krajem niezwykle rozwiniętym i obfitującym w dobra, ale wszystko to jest plonem ciężkiej pracy wielu pokoleń. Owe wizje rabiniczne, pouczają nas tak naprawdę o tym, jak ważnym elementem w poznaniu i sądzeniu rzeczywistości jest ludzkie doświadczenie, i jak łatwo o błąd, gdy się takiego doświadczenia nie ma. Wspomniani komentatorzy spędzili całe swoje życie w innym świecie, w Europie, o Ziemi Obiecanej, niestety, jedynie fantazjując. Podobnie rzecz ma się współcześnie. Jest to spowodowane błyskawicznym dostępem do informacji na temat wszystkiego co się gdziekolwiek na świecie dzieje: ludzie stale mają pokusę wypowiadania się i formowania sobie opinii o miejscach i krajach o których rzeczywistości nie mają tak naprawdę żadnego pojęcia. Niech więc będzie to dla nas lekcja powściągliwości, w naszych słowach, koncepcjach i receptach na życie społeczności ludzkich, którzy żyją w innych krajach i na różnych kontynentach.

Szabat szalom!

Menachem Mirski- student rabinacki w Ziegler School of Rabbinic Studies, American Jewish University, Los Angeles, USA.
Menachem Mirski is a Polish born philosopher, musician, scholar and international speaker. He earned his Ph.D. in Philosophy and is currently studying to become a Rabbi at the Ziegler School of Rabbinic Studies. His current area of interests focus on freedom of expression and thought as well as the laws of logic as it pertains to the discourse of ideology and social and political issues. Dr. Mirski has been a leader in Polish klezmer music scene for well over a decade and his LA based band is called Waking Jericho.