Niepłodność — wspólny problem

Mati Kirschenbaum Mi dor wa dor — z pokolenia na pokolenie — słowa te mają w naszej tradycji szczególne znaczenie. Symbolizują one ciągłość łańcucha przekazywania tradycji żydowskiej pomimo wieków prześladowań, które przez pierwsze tysiąc lat po zniszczeniu Świątyni znacząco zmniejszyły liczbę Żydów na świecie. Wiąże się z nimi także troska pokoleń Żydów o doczekanie się potomstwa, które będzie kontynuować tradycję swoich rodziców i dziadków w trudnych czasach. Ele toldot Icchak ben Awraham — „oto pokolenia (potomstwo) Izaaka, syna Abrahama” (Rdz 25,19) – tak brzmią początkowe słowa naszej parszy. Możemy się tylko zastanawiać, czy mędrcy, którzy wyznaczyli cykl czytania Tory, wybrali te słowa jako początek naszej parszy, gdyż chcieli zwrócić naszą uwagę na cierpienia związane z niepłodnością, uniemożliwiającą w ich przekonaniu pełne cieszenie się życiem rodzinnym. Wskazywałyby na to kolejne wersy naszej parszy, w których czytamy:

Izaak miał czterdzieści lat, gdy wziął sobie za żonę Rebekę, córkę Betuela, Aramejczyka z Paddan-Aram, siostrę Labana Aramejczyka. Izaak wznosił błagania do Wiekuistego naprzeciwko swojej żony, gdyż była ona niepłodna. Wiekuisty wysłuchał go i Rebeka, żona Izaaka, stała się brzemienna. Izaak miał lat sześćdziesiąt, gdy mu się oni (Jakub i Ezaw) urodzili. (Rdz 25, 20-21,26)

Izaak i Rywka czekali na potomstwo dwadzieścia lat! Co interesujące, jeśli wiernie przetłumaczymy powyższy tekst hebrajski, Izaak nie modli się ZA swoją żonę, ale naprzeciwko swojej żony. Raszi interpretował ten wers dosłownie, twierdząc, że Izaak i Rywka wspólnie wznosili błagania, stojąc naprzeciwko siebie ze skierowanymi ku sobie twarzami. Interpretacja ta czyni z niepłodności Rywki nie tylko tragedię mężczyzny obawiającego się, że nie przedłuży on swojego rodu, poprzez zauważenie, że problemy z płodnością są wielkim obciążeniem psychicznym dla obydwu płci. Sforno, włoski komentator epoki Renesansu, wyjaśnił te słowa inaczej, zauważając, że Izaak zdawał sobie sprawę z obietnicy uczynienia rodu Abrahama wielkim narodem i ufał jej. Modlił się zatem nie tyle o doczekanie się potomstwa (z jedną z potencjalnie wielu żon), ile o doczekanie się potomstwa z Rywką. Interpretacje te mogą być wzorem dla mężczyzn wspierających swoje partnerki zmagające się z problemami z zajściem w ciążę. Możecie się zapytać: a co z męską niepłodnością? Czy nasza tradycja, powstała w patriarchalnych biblijnych czasach, dopuszcza możliwość, że to mężczyzna może być niepłodny? W traktacie Jewamot 64a Talmudu Babilońskiego odnajdujemy taką interpretację! Rabin Izaak (nomen omen) stwierdza tam, że nie tylko Rywka, ale i Izaak byli niepłodni, co wyjaśnia, dlaczego modlili się wspólnie. Takie wyjaśnienie wspólnej modlitwy uświadamia nam (oraz pokoleniom studiujących Talmud), że nie tylko kobiety są odpowiedzialne za problemy z zajściem w ciążę. W przytoczonym na początku fragmencie parszy mogliście także zauważyć, że Wiekuisty wysłuchuje modlitwy Izaaka, Rywka nie jest wymieniona, mimo że to jej przypisuje się niepłodność. Tradycja rabiniczna wyjaśnia to pokrewieństwem Rywki z Labanem, jej bratem, którego zachowanie przysporzyło cierpień jej synowi Jakubowi. Taka odpowiedzialność zbiorowa może nas, współczesnych Żydów, szokować. Pewną pociechą jest jednak fakt, że modlitwa Rywki nie zostaje odrzucona ze względu na jej płeć. Rabiniczne interpretacje problemów Izaaka i Rywki z poczęciem pokazują nam, że niepłodność małżeńska jest bardzo starym problemem. Zdają się one sugerować, że zaangażowanie obojga partnerów i wzajemne wsparcie mogą pomóc partnerom przetrwać czas starania się o upragnione potomstwo. Nie jest to jednak łatwe, zwłaszcza gdy najbliższe otoczenie nie zachowuje się we wrażliwy sposób, np. pytając „To kiedy zdecydujecie się na dziecko?”. W ten Szabat zachęcam Was do zastanowienia się, jak możecie wspierać waszych członków rodziny lub przyjaciół, którzy zmagają się — lub mogą się zmagać — z problemem niepłodności. Szabat Szalom!   Mati Kirschenbaum