KOL NIDRE

Rabbi Dr. Walter Rothschild

We start our Day of Atonement with a strange request, one which even comes in different formats and one which has caused much confusion, not to mention hostility from those who always seek an excuse to be hostile. The 'Kol Nidre’ prayer is a request to God to forgive either the sins we have committed, in the past year, or the sins we will commit, in the coming year, by making promises and commitments which we then broke – or will break. The first version seems to be a 'catch-all’ that seeks to wipe away past debts – at least moral debts; the second version seems to be like writing ourselves a blank cheque (if anyone here remembers cheques!), giving ourselves unlimited credit so that we will not have to worry seriously until the year is over – if then – for we can always repeat it, yes?

Those who want to believe that Jews always break their promises find this prayer to be the perfect material for their claims; on the surface it truly is, even if – as we are often reminded – everyone else breaks their promises as well. This cannot however be a justification for us.

There are articles and commentaries enough on the text in its different versions; most rabbis would point to its origins as a way of allowing those who, for whatever reason, had lapsed from the faith, to return to it once again, to be accepted into the congregation even if they or their ancestors had drifted away, had accepted a forced baptism, had left their Jewish homes, had become wanderers in a secular or a heretical world. The idea is that this was a plea to God to forgive the neglect of promises made to God, not to other people. The Rabbis insisted that during the Ten Days of Penitence, the Asseret Yemei Teshuvah, one has opportunity to try to put right what one can in terms of broken relationships and broken trusts with Other People, to repay the debts, to return the loans, to repair the broken, to restore the lost; Then on Yom Kippur we have the opportunity to do the same with God. The Hebrew terms are ”Beyn Adam veMakom” – not just ”Beyn Adam veChaveyro” – Between a Person and God, not just between a Person and Other Persons.

Printed by Zvi Hirsch Spitz Segal – Machzor to Yom Kippur, Offenbach

It is an important idea, but I would like to suggest a further refinement. There are many who have great difficulties in the idea of God; But do we believe in Ourselves?

What about the promises We make to Ourselves? The resolutions we make? To care more for our health, to work better, to be more consistent, to lose weight, to exercise, to study, to pray more? To be faithful and loyal?

I stress that we do not seek Perfection. Humans are not and never can be ”perfect”; we are made in a certain way, there will always be fatigue, illness, bodily secretions, sensitivities, temptations; Concepts of Perfection are also highly dangerous, for they rule out any possibility for further development. Furthermore we have learned many times that people who believe in Perfection and in perfecting other people never find this perfection and therefore turn to hate those other people who, they feel, have 'failed’, have 'let them down’, have 'not appreciated the aim, the vision’ – and so they try to destroy these others. These are dogmatic Ideologues, not people with faith and with tolerance for human variety and human frailty.

So let us be realistic. We will not become Perfect, but we CAN become Better. There is no excuse to become apathetic and say, ”Well, I will never manage to avoid all sins, so why should I bother trying?” No, each day brings new challenges; some of them maybe harder than others but all of them confront us with moral choices. It may be that we will attempt to improve ourselves, bit by bit – and sometimes we will hopefully succeed, but sometimes we may fail; We may not only fail, we may even slide backwards! At such a moment we will need encouragement, support, the help to try again.

I believe it was the Irish playwright Samuel Beckett who said:

”Ever tried?

Ever failed?

Never mind,

Try again.

Fail again.

But fail BETTER.”

This is a good aim, a realistic aim, precisely because it places limited and not unlimited demands upon us. It challenges us but in a way that we, as humans, can cope. Or should be able to cope. However, it means admitting the possibility of failure before we even begin; It means accepting that we may not reach our aims, even before we set out. It means being modest – but determined nevertheless to do our best.

And if this is the context, then the words of the Kol Nidre are relevant and helpful.

In the coming hours much lies ahead of us. We shall – unless we have good health reasons not to – be fasting, deliberately trying not to diet, not to lose weight, but simply to learn to do without, to concentrate less on our stomachs and more on our souls. Because we are probably not very accustomed to this, there will be initial discomforts – as with any exercise, whether a physical or a spiritual exercise – but these will pass and in any case the period (for us) is limited.

There will be many prayers and some of them come only once and some of them will be repeated. Why repeat them? Some things grow and go deeper with repetition, they do not become blunted, they do not become routine, they become a part of the way we think, when for example we call to ”Avinu Malkenu”, ”Our Father, Our King.” These words remind us that we are but children, that we are but subjects, that although in the modern world it is fashionable to be proud of autonomy and independence, we are indeed still mortal, and it is not we ourselves who define our limits.

There will be chances to read and think, to study and to contemplate. There will be opportunities to join in as the entire congregation sings or reads, and there will be opportunities to 'switch off’ and follow our own thoughts, to gather up our own regrets, to remind ourselves of our own memories, of things done and not done – things that are and that should remain intensely personal, not to be shared with any other people – but only with ourselves, and with God. There will be times we can read aloud joint confessions – ”We have sinned, we have failed…” and by doing this jointly, together, in the 'We’ form, we can avoid personal embarrassment whilst at the same time giving our tongues and mouths the ability to formulate what our mind is feeling.

There will be opportunities to consider how the system of sacrifices used to work in former times and to consider what we ourselves would be prepared to sacrifice, and how.

It may be that, by the end of the day, this time tomorrow evening, you will feel, ”I didn’t manage it all, I didn’t concentrate enough, I didn’t succeed – I MEANT to pray better, to think deeper. I meant to stay awake. I meant to read it all.” This is quite possible, Don’t worry. If the Kol Nidre means anything, it means that we acknowledge that we cannot always manage to achieve our aims – but at least we have those aims.

And next year – if God allows – we can try again. Better.

Chatimah Tova.

Rabbi Dr. Walter Rothschild.

KOL NIDRE

Rabin dr. Walter Rothschild

Nasz Dzień Pojednania rozpoczynamy od dziwnej prośby, która dostępna jest nawet w różnych wersjach i która wywołała wiele nieporozumień, nie wspominając już o wrogości ze strony tych, którzy zawsze szukają wymówek, aby okazać wrogość. Modlitwa Kol Nidre jest skierowaną do Boga prośbą, aby przebaczył albo te grzechy, które popełniliśmy w minionym roku – bądź też te grzechy, które dopiero popełnimy w roku nadchodzącym – składając obietnice i biorąc na siebie zobowiązania, które następnie złamaliśmy – lub które dopiero złamiemy. Pierwsza wersja tej prośby zdaje się być „uniwersalną formułą”, za pomocą której usiłujemy wymazać dawne długi – a przynajmniej długi natury moralnej; zaś druga wersja zdaje się przypominać wystawianie samemu sobie czeku in blanco (jeśli ktokolwiek z was pamięta jeszcze, czym były czeki!), dzięki któremu przyznajemy samym sobie nieograniczony limit kredytowy, tak abyśmy nie musieli się już poważnie martwić aż do końca roku – a może nawet i dłużej – bo zawsze możemy przecież powtórzyć tę czynność jeszcze raz, czyż nie?

Dla osób chcących wierzyć, że Żydzi zawsze łamią złożone przez siebie obietnice, modlitwa ta stanowi doskonały dowód potwierdzający ich przeświadczenie; i na pierwszy rzut oka faktycznie tak jest, nawet jeśli – jak mamy się często okazję przekonać – również wszyscy inni łamią swoje obietnice. Fakt ten nie może być jednak dla nas usprawiedliwieniem.

Istnieje wystarczająco dużo artykułów i komentarzy na temat różnych wersji Kol Nidre; większość rabinów jest zdania, iż miało to być w zamierzeniu rozwiązanie pozwalające tym, którzy z dowolnego powodu oddalili się od wiary, na nowo do niej powrócić i zostać przyjętym do kongregacji, nawet jeśli oni sami bądź ich przodkowie się od niej odsunęli, zostali zmuszeni do przyjęcia chrztu, opuścili swoje żydowskie domy bądź stali się tułaczami w świeckim czy też heretyckim świecie. Zgodnie z założeniem miała to być skierowana do Boga prośba o to, aby przebaczył nam, iż zaniedbaliśmy obietnice złożone właśnie Jemu, a nie innym ludziom. Rabini podkreślali, że podczas Dziesięciu Dni Pokuty, Aseret Jemej Tszuwa, każdy ma szansę spróbować naprawić to, co tylko można w zakresie zepsutych relacji i nadwyrężonego zaufania w kontaktach z innymi ludźmi; można spłacić długi, zwrócić pożyczki, naprawić to, co zostało zepsute, przywrócić to, co zostało utracone. Następnie w Jom Kipur mamy szansę uczynić to samo w odniesieniu do naszej relacji z Bogiem. Terminy hebrajskie używane w tym kontekście to: bejn Adam wemakom, a nie tylko bejn Adam wechawejro – między daną osobą i Bogiem,
a nie tylko między daną osobą i innymi ludźmi.

Printed by Zvi Hirsch Spitz Segal – Machzor to Yom Kippur, Offenbach

To ważna koncepcja, chciałbym tu jednak zaproponować jej nieco udoskonaloną wersję. Wielu osobom dużą trudność sprawia sama koncepcja Boga; czy potrafimy jednak uwierzyć w nas samych?

A co z obietnicami, które składamy samym sobie? Z naszymi własnymi postanowieniami? Że będziemy bardziej dbać o nasze zdrowie, że będziemy bardziej wydajnie pracować, będziemy bardziej konsekwentni, zrzucimy nieco kilogramów, będziemy więcej ćwiczyć, uczyć się
i modlić? Że będziemy wierni i lojalni?

Chciałbym podkreślić, że nie próbujemy osiągnąć stanu doskonałości. Ludzie nie są i nigdy nie będą „doskonali”; jesteśmy stworzeni w taki a nie inny sposób, w grę zawsze wchodzić będzie zmęczenie, choroby, rozmaite wydzieliny cielesne, przewrażliwienie, pokusy. Co więcej, teorie zakładające doskonałość są na wskroś niebezpieczne, wykluczają bowiem jakąkolwiek możliwość dalszego rozwoju. Przekonaliśmy się też wielokrotnie, że osobom, które wierzą w doskonałość i w „ulepszanie” innych, nigdy nie udaje się odnaleźć owej doskonałości, w związku z czym zaczynają nienawidzić innych ludzi, którzy w ich odczuciu „ponieśli porażkę”, „rozczarowali ich”, „nie docenili rangi celu i wizji” – usiłują ich więc zniszczyć. Są to dogmatyczni ideologowie, a nie ludzie cechujący się wiarą i tolerancją wobec ludzkiej różnorodności i ludzkiej słabości.

Bądźmy więc realistami. Nie staniemy się doskonali, ale MOŻEMY stać się lepsi. Nie ma wytłumaczenia dla popadania w apatię i mówienia: „Cóż, i tak nigdy nie uda mi się wystrzec wszystkich grzechów, więc po co w ogóle próbować?”. Nie! Każdy dzień przynosi nowe wyzwania; niektóre bywają trudniejsze od innych, jednak wszystkie stawiają nas w obliczu wyborów moralnych. Być może podejmiemy próbę samodoskonalenia się, krok po kroku –
i czasem, miejmy nadzieję, uda nam się odnotować na tym polu sukces, niekiedy zdarzy nam się jednak ponieść porażkę; nieraz zaś nie tylko zaliczymy porażkę, lecz jeszcze cofniemy się na naszej drodze! W takich chwilach potrzebujemy zachęty, wsparcia i pomocy, aby spróbować na nowo.

Jeśli się nie mylę, to irlandzki dramatopisarz Samuel Beckett napisał:

„Podjąłeś próbę?

Nie wyszło ci?

Nieważne,

Spróbuj jeszcze raz.

Znów ci nie wyjdzie.

Ale nie wyjdzie ci LEPIEJ”.*

Oto dobry cel, cel realistyczny, właśnie dlatego, że stawia przed nami tylko pewne ograniczone,
a nie nieskończone żądania. Konfrontuje nas z pewnym wyzwaniem, lecz czyni to w sposób,
z którym my, jako istoty ludzkie, jesteśmy w stanie sobie poradzić. Bądź powinniśmy być
w stanie sobie poradzić. Wymaga to jednak zaakceptowania możliwości porażki, zanim jeszcze na dobre zabierzemy się do działania; wymaga to pogodzenia się z faktem, że być może nie uda nam się osiągnąć naszych celów, i to jeszcze zanim podejmiemy w ogóle jakiekolwiek działania w kierunku ich spełnienia. Wymaga to wykazania się skromnością – ale zarazem determinacją, aby uczynić wszystko, co w naszej mocy.

Jeśli będziemy rozpatrywać słowa modlitwy Kol Nidre właśnie w takim kontekście, to nabiorą one ważnego, aktualnego znaczenia i staną się pomocne.

W nadchodzących godzinach czeka nas wiele do zrobienia. Będziemy pościć (o ile nie uniemożliwią nam tego ważne względy zdrowotne), celowo starając się nie tyle stosować dietę
i stracić na wadze, co po prostu nauczyć się obchodzić bez czegoś, skoncentrować się
w mniejszym stopniu na naszych żołądkach, a bardziej na naszych duszach. Zważywszy iż nie jesteśmy do tego prawdopodobnie zbytnio przyzwyczajeni, początkowo będzie się to wiązać
z pewnym dyskomfortem – podobnie jak w przypadku każdego innego rodzaju ćwiczeń, czy będą to ćwiczenia natury fizycznej czy też duchowej – lecz dyskomfort ten przeminie,
a w każdym razie czas jego trwania będzie (dla nas) ograniczony.

Będziemy odmawiać wiele modlitw; niektóre z nich wyrecytujemy tylko raz, inne zaś będziemy powtarzać kilkukrotnie. Po co je powtarzamy? Niektóre przesłania nabierają większego znaczenia i są przyswajane jeszcze lepiej dzięki powtarzaniu, siła ich oddziaływania nie słabnie
i nie powszednieją nam, lecz stają się częścią naszego sposobu myślenia – na przykład gdy zwracamy się do Awinu Malkenu, do „naszego Ojca, naszego Króla”. Słowa te przypominają nam, iż jesteśmy tylko dziećmi, iż jesteśmy tylko poddanymi, że choć współcześnie modne jest bycie dumnym z własnej autonomii i niezależności, to w rzeczywistości dalej pozostajemy śmiertelni i to nie my sami definiujemy nasze ograniczenia.

Będziemy mieli okazję czytać i myśleć, studiować i oddawać się kontemplacji. Będziemy mogli przyłączyć się do wspólnych śpiewów i czytań całej kongregacji, będą też jednak okazje do „wyłączenia się” i podążania tokiem własnych myśli, do przywołania własnych żali oraz wspomnień o rzeczach uczynionych i nieuczynionych – o rzeczach, które są na wskroś osobiste
i które takimi powinny pozostać, którymi nie podzielimy się z żadnym innym człowiekiem – lecz tylko z samym sobą i Bogiem. Niekiedy będziemy odczytywać na głos wspólne wyznania: „Zgrzeszyliśmy, zawiedliśmy…” – a jako że czytamy je wspólnie, razem, w „pierwszej osobie liczby mnogiej”, unikamy tym samym osobistego upokorzenia, dając jednocześnie naszym językom i ustom możliwość wyrażenia tego, co czują nasze umysły.

Będzie też okazja zastanowić się nad tym, w jaki sposób działał system składania ofiar
w dawnych czasach, jak również nad tym, co my sami – i w jaki sposób – bylibyśmy skłonni poświęcić i złożyć w ofierze.

Może się zdarzyć tak, że w momencie, gdy ten dzień będzie dobiegać końca, czyli właśnie o tej porze jutro wieczorem, będziecie mieć poczucie: „To wszystko mnie przerosło, nie skupiłem się wystarczająco, nie wyszedłem z tej próby zwycięsko – CHCIAŁEM się lepiej modlić i głębiej się zastanawiać. Chciałem wytrwać w stanie czuwania. Chciałem wszystko przeczytać”. Scenariusz ten jest dość prawdopodobny, nie ma się czym martwić. Jeśli w modlitwie Kol Nidre możemy dopatrzeć się jakiegoś znaczenia, to jest nim nauka otwartego przyznawania, że nie zawsze udaje się nam osiągnąć nasze cele – ale że przynajmniej cele te sobie postawiliśmy.

A w następnym roku – jeśli Bóg pozwoli – możemy spróbować jeszcze raz. Lepiej.

Chatima Towa.

Rabin dr. Walter Rothschild

Tłum. Marzena Szymańska-Błotnicka

* Przekład za wersją angielską (przyp. tłum.).