EMOR

Rabbi Dr. Walter Rothschild

This is a day whose significance cannot be ignored, even if it is a day which has many facets. Officially, on 8^th. May 1945, the Third Reich capitulated against the victorious Allied forces represented by Britain (together with its Imperial forces), the United States and the Soviet Union. At the stroke of a pen. Since I come from Britain, live and work in Germany and work also in Poland (even if held geographically distant at present by a new form of Iron Curtain) this is an anniversary that cannot be ignored. As we know – if we bother to listen and learn – this did NOT mean that the conflict called the Second World War was over. (It had become a World War perhaps when America joined in December 1941). The conflict in the Far East continued for another half a year and military planners at the time assumed it could continue for several more years – it was only the horrendous shock of the realisation that one aeroplane with one bomb could instantaneously wipe out an entire city, something which until then had required thousands of men and tanks and shells and months of misery, that jolted some of those responsible into calling a halt. (And even that required a repetition, a duplication before the message was understood.)

As we know, the killing did not stop straight away, nor did the dying – from wounds, from hunger, from exhaustion, from disease, from despair. As we know, many millions of people of all ages and nationalities were on this date displaced refugees, bereaved, lost, traumatised, impoverished, disoriented. Some felt they should return home, some already knew they had no home to go to, some only found this out once they had made the effort to return to the places from which they had been so brutally taken – but which were no longer 'home’. Many found themselves the sole survivors of their family or of their generation or their community. Many were imprisoned, prisoners of war or prisoners of political prejudice. Many were dispossessed, many were maimed. The list of forms of human misery can continue. Stalin, of course, had initially made a secret treaty with Hitler then, when Hitler broke it, demanded aid from the Allies – given at enormous cost in lost convoy ships – and a Second Front and then immediately afterwards changed his tune again, so that for large sections of Europe the Liberation was not, in fact, a true Liberation but merely the replacement of one totalitarian invader by another. Wars rarely have tidy endings. I have seen pictures of how Berlin looked in May 1945 and I have seen pictures of how Warsaw looked in 1945 – I am sure that you will have seen similar pictures – and, frankly, there is little difference and one wonders how anyone, ANYONE could find the strength to start all over again.

Only three quarters of a century later, the war is still not yet really over, it has certainly not diminished in the folk memory even though the last of the active eye-witnesses are leaving the scene. I have spent some of the time in 'lockdown’ catching up on reading, including the memoirs of 'My Rabbi’ Hugo Gryn z’l’ who was 'liberated’ in Austria after a zig-zag odyssey from Hungarian-occupied Czechoslovakia to Auschwitz to Lieberose near Cottbus to Gunskirchen near Linz. I have also been looking through a remarkable work, published in 1981, concerning Hitler’s bizarre fantasy of constructing a gigantic railway line to link Berlin with Kharkov, with Moscow and with Constantinople. Photographs show him, just two weeks before his suicide, gazing wistfully at models of the planned new cities of the Greater European Empire he intended to found, if necessary by destroying the existing ones. Quite fascinating is the way he single-handedly both dreamed of, planned and started the war – and personally caused the German defeat. In early 1941 he told General Paulus, who was worried about supplying the troops in winter, ”Stop talking about winter campaigns, there will not be a winter campaign, I forbid anyone to talk about it.” That winter – the Wehrmacht froze and the Blitzkrieg against Russia came to a halt. Just as fascinating is the way intelligent, experienced, competent men followed him blindly, even when they knew he was wrong, even when they knew the cause was lost, even when it went against the way they had been raised, or the consciences they still (just) had. And if one were to have asked any of the Axis leaders of the time just what it was they really needed, what they personally wanted, what they hoped to gain by moving national borders backwards by several kilometres whilst spilling so much blood and destroying so many homes, I am not sure what they could have told you. Apart from empty rhetoric about 'national pride’ or 'Destiny’.

I have flown often over parts of Europe and the interesting thing is that, when you look down from the window, you can see mountains and rivers and cities and fields – but you cannot see borders. Maps, on the other hand, are dangerous – you do not see mountains and rivers and cities and fields, the evidence of what people have built, you see only blobs and lines writhing over the paper and the sheet divided into different colours. Nations are defined by their place on the map, not their place in the world.

Humans often dream of changing the world, and some even achieve this. It is, after all, a part of being human. They design or compose or write or preach, they persuade people to change their lives, they present them with new opportunities, how to travel, how to grow food, how to heat their houses, how to build, how to heal their bodies against infections, and more. They persuade people to try new forms of social organisation, they persuade them to think of themselves in the universe differently. But this is best done by showing, by teaching and by persuasion – not by force, not by compulsion, not by threat and not by violence. That way leads, sooner or later, to destruction and death.

But some dream differently. They dream of Control. Control of a country, control of a business, control over anyone and everyone. Their psyche seems to need it. I believe that World History would be much better if all those men who dream of playing soldiers could remain content with painted lead models. (Nowadays there are of course electronic video games to take the place, but although these permit faster and more realistic two-dimensional conflict, they also suppress the need and the ability to fantasise.) Some like to build model landscapes and some like to design model railways to run in them. As the creator of a model railway layout one can decide everything, for there is no-one else to have a different opinion, to complain, to object. No-one who needs to be forcibly removed or eliminated…. There are no shareholders to complain about the cost and no passengers to complain about delays. Total control.

What happened in that awful period was that people – maybe, proportionally, only a few – felt they had the right to control whole countries and whole continents; that they and they alone would have the right to decide who might live (and where and under what conditions) and who must die. Proportionally, only a few – but once they had gained or been given power and authority, it is a sad reflection how many others were prepared to help them; How many others were prepared to benefit from the weakness or the losses of others, to exploit them, rob them, dispossess them.

In the Sidra 'Emor’ which (should be) read this week, we find in chapter 25 of Leviticus the command to treat the Land with respect. The land, just like every living creature, needs a rest, a break once in every seven cycles. For a human, or an animal, a cycle is a day, and seven days; for a land, which wakes, flourishes, then returns to sleep, a cycle is a year, and seven years. God says that the Israelites have to learn that the land is not theirs, to do with as they wish, it is God’s, and needs to be cared for. Prior to this, in chapter 23, the Israelites have to create or impose the one-year cycle upon themselves, to count days and months (including the Omer, the period in which we find ourselves), so that each annual cycle can have a proper beginning and a proper end. They also need to learn that they need the Land, more than the Land needs them.

If one looks at what human beings are capable of – and this week’s anniversary is a prime example of this horror – then the Torah with its commands for a modest subjugation to God combined with a regular expression of gratitude and care becomes a very potent symbol indeed, of what our relationship to the land, to the lands and to each other and indeed to time itself could and should be. The Jubilee should come every fifty years, states the Torah. That is as far as one can look ahead, and then all is ”re-set”. There is no mention of a Thousand-Year Reich…..

Shabbat Shalom. Rabbi Dr. Walter Rothschild

P.S. One should mention also at this time, even though it is less fashionable, the issue of Blame. In the past few weeks, as one may possibly have read, researchers in the Vatican Archives (recently opened) have discovered that Pope Pius XII was indeed made aware of the mass murder of Jews in Europe, but was either encouraged by his assistants to downplay it or chose to do so himself. But there is documentary proof of meetings and written submissions and this indicates that the time for blurring this matter or questioning it must be put behind us. Similarly, this very week the Catholic Church in Germany has publicly confessed to the misdeeds of the Church in the Nazi period, with most of its bishops and priests supporting Hitler and the National Socialist Party through a mixture of nationalism, fear of Bolshevism and, one supposes, stupidity and prejudice against all those who were not Catholic. This is an enormous step forwards. Individual priests and others did their best to help or save whom they could, but the Church as an institution failed – as the 'Body of Christ on Earth’ it seemed to have lost or sold its soul. Whilst this blame does not attach to those active today (unless perhaps one believes in inherited sin?) it should serve as a reminder that mixing religion and politics usually corrupts both. It would be helpful if this lesson could be learned, or re-learned today.

Incidentally, one could (tongue in cheek) suggest that the best time ever to have lived in Germany was just after the Capitulation. Despite the land being filled with rubble, mass graves and misery, the one shining point was that, wherever you looked, whomever you asked, there were ABSOLUTELY NO NAZIS!!! If there ever had been, then they must have flown back to Mars. Everyone was Innocent! Truly a form (a strange form) of Paradise…..

Rabbi Dr. Walter Rothschild

EMOR

Rabin dr Walter Rothschild

Jest to dzień, którego znaczenia nie można zignorować, nawet jeśli wiąże się z nim wiele różnych aspektów. Oficjalnie 8 maja 1945 roku Trzecia Rzesza skapitulowała przed zwycięskimi siłami aliantów reprezentowanymi przez Wielką Brytanię (wraz z jej imperialnymi wojskami), Stany Zjednoczone i Związek Radziecki. Za jednym pociągnięciem pióra. Jako że pochodzę z Wielkiej Brytanii, żyję i pracuję w Niemczech i pracuję również w Polsce (choć obecnie jestem zmuszony zachowywać dystans geograficzny z powodu nowego rodzaju Żelaznej Kurtyny), jest to w moim przekonaniu rocznica, której nie można zignorować. Jak wiemy – jeśli tylko zadamy sobie trud słuchania i uczenia się – NIE oznaczało to, że konflikt zwany Drugą Wojną Światową dobiegł wtedy końca. (Konflikt ten stał się wojną światową być może wtedy, gdy Stany Zjednoczone dołączyły do niego w grudniu 1941 roku). Konflikt na Dalekim Wschodzie ciągnął się jeszcze przez kolejne pół roku, a ówcześni stratedzy wojskowi zakładali, że może trwać jeszcze przez kilka lat. Dopiero po straszliwym szoku po uświadomieniu sobie, że jeden samolot z jedną bombą może w jednej chwili zmieść z powierzchni ziemi całe miasto – coś, co wcześniej wymagało tysięcy ludzi, czołgów, pocisków i miesięcy udręki – dopiero to wstrząsnęło niektórymi decydentami i skłoniło ich do położenia kresu walkom. (A nawet i to przesłanie wymagało powtórzenia, powielenia, zanim zostało zrozumiane).

Jak wiemy, zabijanie nie skończyło się od razu, ani też umieranie – od ran, z głodu, wyczerpania, chorób, rozpaczy. Jak wiemy, miliony osób w każdym wieku i narodowości były w owym czasie wysiedlonymi uchodźcami, pogrążonymi w żałobie, zagubionymi, straumatyzowanymi, zubożałymi i zdezorientowanymi. Niektórzy uważali, że powinni wrócić do domu, niektórzy już wiedzieli, że nie mają domu, do którego mogliby wrócić, zaś inni dowiedzieli się o tym dopiero wtedy, gdy podjęli już wysiłek powrotu do miejsc, z których zostali tak brutalnie zabrani – ale które nie były już dla nich „domem”. Wielu przekonało się, że są jedyną ocalałą osobą ze swojej rodziny, ze swojego pokolenia albo ze swojej społeczności. Wielu było więźniami, jeńcami wojennymi albo więźniami z powodu uprzedzeń politycznych. Wielu z nich zostało wywłaszczonych, wielu było trwale okaleczonych. Można by ciągnąć dalej tę listę różnych rodzajów ludzkich nieszczęść. Oczywiście Stalin pierwotnie zawarł potajemną umowę z Hitlerem, a potem, gdy Hitler ją złamał, zażądał pomocy od aliantów (udzielonej ogromnym kosztem w postaci straconych konwojów i okrętów) oraz otwarcia drugiego frontu, po czym natychmiast znów zmienił zdanie, na skutek czego dla dużej części Europy wyzwolenie nie było w rzeczywistości prawdziwym wyzwoleniem, a zaledwie zastąpieniem jednego totalitarnego najeźdźcy przez drugiego. Wojny rzadko kiedy mają jasno określone zakończenie. Widziałem zdjęcia pokazujące, jak wyglądał Berlin w maju 1945 roku; widziałem też zdjęcia przedstawiające, jak wyglądała Warszawa w 1945 roku – jestem pewien, że oglądaliście podobne zdjęcia – i mówiąc szczerze nie ma między nimi dużej różnicy i trudno się nie zastanawiać, jak ktokolwiek, KTOKOLWIEK mógł znaleźć siłę, żeby zacząć wszystko od początku.

Zaledwie trzy czwarte stulecia później wojna dalej się jeszcze tak naprawdę nie skończyła, a z pewnością nie zatarło się jej wspomnienie w ludzkiej pamięci, nawet jeśli ostatni czynnie biorący udział w tych wydarzeniach świadkowie schodzą ze sceny. Spędziłem nieco czasu w trwającym obecnym „zamknięciu”, nadrabiając zaległości w lekturze; przeczytałem między innymi pamiętniki „mojego rabina” Hugo Gryna, z’l’, który został „wyzwolony” w Austrii po biegnącej zygzakiem odysei z okupowanej przez Węgry Czechosłowacji, przez Auschwitz, przez Lieberose nieopodal Cottbus (Chociebuża) aż do Gunskirchen nieopodal Linzu. Przeglądałem też niezwykłą publikację wydaną w 1981 roku dotyczącą dziwacznych marzeń Hitlera o zbudowaniu ogromnej linii kolejowej, żeby połączyć Berlin z Charkowem, z Moskwą i Konstantynopolem. Zdjęcia pokazują Hitlera, zaledwie dwa tygodnie przed jego samobójstwem, patrzącego w zadumie na modele zaplanowanych nowych miast Wielkiej Rzeszy Niemieckiej, które zamierzał zbudować, w razie konieczności niszcząc już istniejące miasta. To w sumie dość niesamowite, jak sam jeden wymarzył sobie, zaplanował i rozpoczął wojnę – oraz jak osobiście doprowadził do klęski Niemiec. Na początku roku 1941 powiedział generałowi Paulusowi, który martwił się o zaopatrzenie dla wojska w zimie: „Przestań mówić o kampaniach zimowych, nie będzie żadnej kampanii zimowej, zabraniam komukolwiek o tym mówić”. Owej zimy – Wehrmacht zamarzł i blitzkrieg przeciwko Rosji się zatrzymał. Równie niesamowite jest to, jak inteligentni, doświadczeni, kompetentni ludzie ślepo za nim podążali, nawet kiedy wiedzieli, że nie ma racji, nawet kiedy wiedzieli, że sprawa jest stracona, nawet kiedy było to sprzeczne ze sposobem, w jaki zostali wychowani albo z sumieniem, które wciąż (ledwo co) posiadali. A gdyby ktoś spytał któregokolwiek z ówczesnych przywódców Osi, czego tak naprawdę potrzebują, czego osobiście chcą, co mają nadzieję uzyskać przesuwając granice narodowe o kilka kilometrów, rozlewając przy tym tak wiele krwi i niszcząc tak wiele domów – nie jestem pewien, co mogliby na to odpowiedzieć, poza pustą retoryką o „dumie narodowej” albo „przeznaczeniu”.

Przelatywałem często nad różnymi częściami Europy i interesujące jest to, że kiedy patrzy się w dół z okna, można zobaczyć góry, rzeki, miasta i pola – ale nie można dostrzec granic. Z drugiej strony, mapy są niebezpieczne: nie widać na nich gór, rzek, miast i pól – dowodów na to, co zbudowali ludzie, widać tylko niewyraźne zarysy i linie wijące się na papierze oraz kartkę podzieloną na różne kolory. Narody są definiowane poprzez ich miejsce na mapie, a nie ich miejsce na świecie.

Ludzie często marzą o zmianie świata, a niektórym udaje się nawet tego dokonać. Jest to w końcu na wskroś ludzka cecha. Projektują coś, komponują, piszą albo głoszą, przekonują ludzi, żeby zmienili swoje życie, oferują im nowe możliwości jeśli chodzi o sposób podróżowania, uprawiania plonów, ogrzewania domów, budowania, leczenia ciała z infekcji i inne rzeczy. Przekonują ludzi, żeby spróbowali nowych form organizacji społecznej, namawiają ich, żeby myśleli inaczej o swoim miejscu we wszechświecie. Dokonuje się to jednak najlepiej poprzez pokazywanie, nauczanie i przekonywanie – a nie siłą, nie poprzez przymus, groźby i przemoc. Taka droga prędzej czy później prowadzi do zniszczenia i śmierci.

Ale niektórzy mają inne marzenia. Marzą o kontroli. O kontroli nad państwem, nad jakimś biznesem, o kontroli nad każdym z osobna i wszystkimi razem wziętymi. Ich psychika zdaje się tego potrzebować. Jestem przekonany, że historia świata byłaby o wiele lepsza, gdyby wszyscy ci, którzy marzą o zabawie w żołnierzy, mogli się zadowolić zabawą malowanymi, ołowianymi figurkami. (Obecnie zastępstwem mogą być oczywiście elektroniczne gry wideo, ale choć pozwalają one na szybszy i bardziej realistyczny, dwuwymiarowy konflikt, to osłabiają jednocześnie potrzebę i zdolność fantazjowania). Niektórzy lubią budować modele krajobrazów, a inni lubią projektować przebiegające przez nie modele kolejowe. Będąc twórcą modelowej sieci kolejowej można o wszystkim decydować, jako że nie ma nikogo, kto miałby inną opinię, kto by narzekał albo się sprzeciwiał. Nikogo, kogo trzeba by usunąć albo wyeliminować siłą…. Nie ma udziałowców, którzy narzekaliby na koszty ani pasażerów, którzy narzekaliby na opóźnienia. Pełna kontrola.

Sytuacja w czasie tamtego okropnego okresu polegała na tym, że ludzie – proporcjonalnie rzecz biorąc może tylko niewielka ich liczba – uważali, że mają prawo kontrolować całe państwa i całe kontynenty; że oni i tylko oni będą mieli prawo decydować, kto może żyć (i gdzie i w jakich warunkach), a kto musi umrzeć. Proporcjonalnie rzecz biorąc była to niewielka liczba osób – ale gdy uzyskali już (bądź zostały im dane) władzę i zwierzchnictwo – smutną prawdą jest, jak wiele innych osób było gotowych im pomóc; jak wiele innych osób było gotowych czerpać korzyści ze słabości albo strat innych ludzi, wykorzystywać ich, okradać i wywłaszczać.

W sidrze Emor, którą będziemy czytać (albo powinniśmy czytać) w tym tygodniu, w 25 rozdziale księgi Kapłańskiej znajdziemy przykazanie, żeby traktować ziemię z szacunkiem. Ziemia, podobnie jak każde inne żywe stworzenie, potrzebuje odpoczynku i przerwy raz na każde siedem cykli. Dla człowieka albo zwierzęcia cykl wynosi jeden dzień oraz siedem dni; dla ziemi, która się budzi, rozkwita, a potem wraca do snu, cykl wynosi rok albo siedem lat. Bóg mówi, że Izraelici muszą się nauczyć, że ziemia nie jest ich własnością, z którą mogą robić, co tylko im się podoba – lecz należy do Boga i trzeba się o nią troszczyć. Wcześniej, w rozdziale 23, Izraelici muszą stworzyć dla siebie czy też narzucić sobie jednoroczny cykl, tak żeby liczyć dni i miesiące (włącznie z liczeniem omeru, czyli czasem, w którym sami obecnie się znajdujemy), tak żeby każdy roczny cykl mógł mieć odpowiedni początek i odpowiednie zakończenie. Muszą się też nauczyć, że potrzebują ziemi bardziej, niż ziemia potrzebuje ich.

Jeśli przyjrzeć się temu, do czego są zdolne istoty ludzkie – a przypadająca w tym tygodniu rocznica jest doskonałym przykładem tych okropności – to Tora wraz z jej przykazaniami nakazującymi skromne podporządkowanie się Bogu połączone z regularnym wyrażaniem wdzięczności i troski staje się w istocie bardzo potężnym symbolem tego, jak mogłaby (i jak powinna) wyglądać nasza relacja z ziemią i ze sobą nawzajem, a w istocie również nasza relacja z samym czasem. Jubileusz powinien być obchodzony co pięćdziesiąt lat – tak stwierdza Tora. Na tyle właśnie jesteśmy w stanie wybiegać naprzód spojrzeniem, a potem wszystko zostaje „zresetowane”. Nie wspomina się nigdzie o Tysiącletniej Rzeszy….

Szabat Szalom, rabin dr Walter Rothschild

P.S. W tym czasie należy również wspomnieć, choć nie jest to szczególnie modne, o kwestii winy. W ciągu ostatnich kilku tygodni, jak być może mieliście okazję przeczytać, badacze pracujący w (niedawno otworzonym) Archiwum Watykańskim odkryli, że papież Pius XII został w istocie poinformowany o masowym mordowaniu Żydów w Europie, ale albo jego pomocnicy zachęcili go, żeby zbagatelizować te doniesienia, albo sam podjął taką decyzję. Jednakże istnieją dokumenty potwierdzające, iż dochodziło do spotkań i pisemnych oświadczeń, co sugeruje, że czasy zacierania tych kwestii albo poddawania ich w wątpliwość muszą dobiec końca. Podobnie, właśnie w tym tygodniu Kościół katolicki w Niemczech publicznie przyznał się do przewinień Kościoła w okresie nazistowskim, gdy większość jego biskupów i księży wspierało Hitlera i partię narodowych socjalistów – motywowani mieszanką nacjonalizmu, strachu przed bolszewizmem oraz, jak można zakładać, głupoty i uprzedzeń w stosunku do wszystkich niebędących katolikami. Jest to ogromny krok naprzód. Pojedynczy księża oraz inni robili, co było w ich mocy, żeby pomagać albo ratować tych, których tylko mogli, jednak Kościół jako instytucja zawiódł – wydaje się, że jako „Ciało Chrystusa na Ziemi” zagubił albo zaprzedał swoją duszę. I choć wina ta nie spada na osoby działające obecnie w ramach tej instytucji, (chyba że ktoś wierzy w dziedziczenie grzechów?), to powinna nam posłużyć za przypomnienie, że mieszanie religii i polityki zwykle demoralizuje i jedną, i drugą. Dobrze byłoby, gdyby ta lekcja została przyswojona, albo ponownie przyswojona, w obecnych czasach.

Nawiasem mówiąc, można by (ironicznie) zasugerować, że najlepszym w całej historii czasem na życie w Niemczech był czas tuż po kapitulacji. Choć ziemia była zapełniona gruzami, masowymi grobami i ludzką niedolą, to był też pewien pozytywny aspekt – gdzie by nie spojrzeć i kogo by nie spytać, NIE BYŁO ABSOLUTNIE ŻADNYCH NAZISTÓW!!! Jeśli kiedykolwiek jacyś tam byli, to musieli odlecieć z powrotem na Marsa. Wszyscy byli niewinni! Prawdziwy (choć dziwny) raj….

Rabbi Dr. Walter Rothschild

Tłum. Marzena Szymańska-Błotnicka

Emor

Rabin dr Walter Rothschild

W czytanej w tym tygodniu sidrze zostaje poruszonych kilka wątków, jednak w rozdziale 23 księgi Kapłańskiej znajdziemy listę świąt, które mamy obchodzić – wraz z wyjaśnieniem, w jaki sposób należy je obchodzić. Nasuwa się w związku z tym wiele pytań, zważywszy iż nie wypełniamy już opisanych tam zaleceń – nie przynosimy ofiar zwierzęcych ani nie potrząsamy „omerem”, czyli snopkiem. Liczymy, ale nie potrząsamy! Lecz jak powinniśmy świętować nasze święta i jaki tak naprawdę mamy powód do świętowania?

Muszę przyznać, że zaczynam się stopniowo coraz bardziej martwić o rabinów mieszkających w Stanach Zjednoczonych. I nie jest to kwestia „Schadenfreude”. Od lat dostawałem e-maile i komentarze w stylu „Jak możesz wciąż pracować w Europie? Czyż nie jest tam niebezpiecznie? Tak wiele tam narastającego antysemityzmu i populistycznych prawicowych polityków?”. Zaś teraz – muszą sobie jakoś radzić z faktem mieszkania w kraju rządzonym w na wpół-dyktatorski sposób przez prezydenta, który uważa, że może po prostu wydać zarządzenie – i zostanie ono wykonane; który może wydawać oświadczenia przeciwko uchodźcom i imigrantom, który może cofnąć zegar poprawności politycznej i liberalnych wartości o dwadzieścia albo trzydzieści lat – i wciąż będzie miał poparcie pokaźnej mniejszości, a nawet większości narodu; muszą też jakoś żyć z okropnymi, morderczymi atakami z bronią w ręku dokonywanymi przez szaleńców na synagogi w Pittsburghu i w Kalifornii… (nie wspominając o tak wielu innych atakach – na cywilów, na pracowników biurowych w Nowym Jorku, na biegnących w bostońskim maratonie oraz innych). Z samych niewłaściwych powodów – gdyż są to NIEWŁAŚCIWE powody – ich pełen zadufania w sobie i samozadowolenia ton zniknął. Liberalne wartości są zagrożone, zagrożeni są również Żydzi. Komentarze od znajomych amerykańskich rabinów się wykruszyły.

Staje się to jeszcze bardziej widoczne w świetle faktu, iż przez dziesięciolecia wielu rabinów wyrażało swoje niezadowolenie z faktu korzystania z tradycyjnej Hagady na Pesach – która oczywiście zastąpiła składane niegdyś tradycyjne ofiary. Minęło już wprawdzie kilka tygodni, odkąd używaliśmy jakiejkolwiek wersji Hagady, widzę jednak, że jest to wciąż temat wart dyskusji: czy powinniśmy uwzględniać tradycyjne ustępy krytykujące nie-Żydów, czy też je usunąć? „W końcu – argumentuje się – obecnie łączą nas o wiele lepsze relacje z naszymi nie-żydowskimi sąsiadami niż wcześniej, w średniowieczu (definiowanym jako okres od V do XV wieku) czy też w „późniejszym średniowieczu” (definiowanym jako pierwsza połowa XX wieku). Obecnie wielu spośród naszych członków sami zaczęli życie jako nie-Żydzi i wielu z nich ma nie-żydowskich członków rodziny albo nie-żydowskich rodziców – nie chcemy obrażać tych osób”. Są to interesujące argumenty, świadczą jednak o niezrozumieniu sedna problemu. Ustępy, których najczęściej dotyczą tego typu dyskusje – Wehi Szeamda i Szefoch Chamatcha – nie są modlitwami skierowanymi przeciwko nie-Żydom jako takim; są to oświadczenia i modlitwy skierowane przeciwko antysemitom. NIE wszyscy nie-Żydzi są antysemitami; w istocie wielu nie-Żydów podziela wartości, które wprowadził do świata judaizm – wartości monoteizmu, odpowiedzialności i wzajemnego szacunku, błogosławieństwa i pragnienia, aby nastały stabilność i pokój. ALE – i jest to poważne zastrzeżenie – istnieją ludzie, którymi kieruje jedynie nienawiść: nienawiść wobec muzułmanów, nienawiść wobec chrześcijan i nienawiść wobec Żydów. Oczywiście są też tacy muzułmanie, którzy nienawidzą innych muzułmanów za to, że są niewłaściwego rodzaju muzułmanami; wielu chrześcijan nienawidziło innych chrześcijan za bycie niewłaściwego rodzaju chrześcijanami, zaś historia Europy, a obecnie Bliskiego Wschodu została wielokrotnie splamiona krwią szyitów, sunnitów i ahmadystów, krwią katolików, protestantów, Koptów, husytów, albigensów i innych, wielu innych…. Jednakże we wszystkich tych krwawych i żądnych krwi stuleciach występował jeden wspólny czynnik – mianowicie sposób, w jaki ziemia i wody zostały splamione krwią Żydów. Żydów zabijanych tylko dlatego, że byli Żydami. Dla naszych wrogów nie ma czegoś takiego jak „niewłaściwy rodzaj Żydów” – WSZYSCY Żydzi bez wyjątku (nawet byli Żydzi, którzy przeszli konwersję, albo ochrzczeni Żydzi, albo potomkowie Żydów) byli uznawani za uzasadniony obiekt ich nienawiści. Na opisanie mordowania Żydów albo ich męczeństwa używamy terminu Kidusz HaSzem, mówiąc w ten sposób, iż „uświęcają Imię” – podkreślamy tym samym, że powodem ich ofiary, śmierci i cierpienia był tylko i wyłącznie fakt, iż byli oni Żydami – nie Niemcami, nie Polakami, nie Rosjanami, a nawet nie Izraelczykami – ale Żydami. To właśnie „Imię” – w tym przypadku, imię „Żyd”, miało w tej sytuacji znaczenie.

I właśnie dlatego uważam, że w pełni uzasadnione jest, abyśmy podczas świętowania naszego wyzwolenia z niewoli i prześladowań recytowali oświadczenie głoszące, że nie było to tylko jednorazowe wydarzenie. W Wehi Szeamda stwierdza się: „W KAŻDYM pokoleniu są tacy, którzy powstają przeciwko nam i usiłują nas zniszczyć. W KAŻDYM pokoleniu, czego byśmy nie zrobili albo nie robimy, gdziekolwiek byśmy się nie znajdowali. Nie możemy od tego uciec. Ale aż do teraz Najświętszy zawsze ratował co najmniej niektórych z nas – w przeciwnym wypadku nie byłoby nas tutaj dzisiaj i nie moglibyśmy śpiewać tych słów”.

Słowa te wydają mi się całkiem uzasadnionym podsumowaniem historii żydowskiej oraz żydowskich nadziei na przyszłość. Aż do niedawna przynajmniej Żydzi w Stanach Zjednoczonych mieli poczucie, że udało im się przeżyć przez kilka pokoleń tylko z łagodną formą społecznego antysemityzmu; byli wykluczeni z pewnych klubów i być może również ze sprawowania pewnych stanowisk politycznych, ale w gruncie rzeczy spotykali się z niemal pełną akceptacją i poczuciem bezpieczeństwa. To się jednak skończyło….

Szefoch Chamatcha, tradycyjnie często recytowane na stojąco, przy otwartych drzwiach, aby pokazać wszelkim czającym się na zewnątrz wrogom, że nie mamy się czego obawiać, że nie mamy nic do ukrycia, jest skierowaną do Boga prośbą, aby zesłał boską zemstę na „te narody, które powstają, aby nas zniszczyć, aby nas pochłonąć” – a nie na inne, które nas nie prześladują i zostawiają nas w spokoju. I dlaczego nie mielibyśmy o to prosić? Gdzie w Tanachu napisano, że mamy obowiązek pozostać bierni, że mamy być pacyfistami i spokojnie i bez złości przyjmować wymierzone przeciwko nam nieusprawiedliwione ataki? Wprost przeciwnie – zaczynając od obrony przeciwko Amalekitom opisanej w 17 rozdziale księgi Wyjścia. Prorocy wspominają wielokrotnie o USPRAWIEDLIWIONYCH atakach – w przypadku gdy uczyniliśmy coś złego, czym zirytowaliśmy Boga i zasłużyliśmy na karę – jest to problematyczna zasada teologiczna, niemniej jednak można spotkać tego typu rozumowanie. Jednakże, gdy jakieś ludy atakują nas bez żadnej przyczyny, wówczas nie ma powodu, aby fałszywie brać na siebie winę. Byłby to, delikatnie mówiąc, przejaw „fałszywej skromności”. Nie powstajemy i nie mówimy, że NASZYM obowiązkiem jest zaatakowanie i ukaranie tych przeciwników, lecz prosimy Boga, aby zrobił to dla nas.

Jest wielu takich, którzy twierdzą, że działają w imię Boga, gdy wysadzają w powietrze kościoły albo mordują osoby modlące się w kościołach, synagogach i meczetach, albo kiedy grożą, że zgładzą z powierzchni ziemi państwo żydowskie wraz z jego mieszkańcami – lecz jest to nikczemne bluźnierstwo. Nigdzie w żadnym z monoteistycznych pism nie powiedziano, że Bóg, pod jakimkolwiek imieniem, faktycznie poprosił ich o to albo nakazał im, aby to uczynili. Sprzeniewierzają się oni imieniu Boga i nadużywają go, aby usprawiedliwić swoją własną ludzką słabość i nienawiść. Gdyby naprawdę wierzyli w Boga, poprosiliby Go, aby ukarał tych, z którymi się nie zgadzają – a następnie czekaliby, aż Bóg to uczyni. A jeśli Bóg by tego nie uczynił – wówczas powinno im to zasugerować, że być może ich życzenia były nieuzasadnione, a ich przekonania błędne. Powiedzmy więc otwarcie, że nie musimy akceptować ani wierzyć tym, którzy twierdzą, że ich działania są motywowane wiarą; w istocie kieruje nimi BRAK wiary. NIE wierzą, że Bóg podejmie jakieś działania, więc podejmują je na własną rękę. Jest to całkowite odwrócenie wszelkiej prawdy i jakiejkolwiek wiary.

Bywały czasy i miejsca, w których czuliśmy się bardziej bezpiecznie i bardziej akceptowani niż gdzie indziej i aż do teraz USA, po części ustanowione przez prześladowaną sektę brytyjskich purytanów, którzy domagali się rozdziału między Kościołem i państwem, były być może jednym z takich miejsc. Obecnie – chyba w mniejszym stopniu. Oczywiście nie ułatwia to nam w żaden sposób życia tutaj, w Europie, gdzie mierzymy się z mnogością dowodów na ludzką głupotę. Ale pozwala nam to lepiej zrozumieć tych anonimowych geniuszy, którzy ułożyli dwa ustępy uwzględnione w Hagada szel Pesach, które – w moim przekonaniu – stanowią ważną część rytuału oraz sposobu, w jaki podchodzimy do naszej historii i do naszej tożsamości. Zawarte są w nich niewygodne, ale głębokie prawdy.

Chukat olam ledorotechem – „oto wieczne prawo dla wszystkich twoich pokoleń” – właśnie takiego zwrotu używa się w Torze na opisanie czegoś, co powinno trwać dalej; niestety musimy używać go również do opisywania rzeczy, które NIE powinny dalej trwać, ale z jakiegoś powodu wciąż mają miejsce….

Rabbi Dr. Walter Rothschild

Tłum. Marzena Szymańska-Błotnicka

EMOR

Rabbi Dr. Walter Rothschild

Our Sidra this week covers several themes but in Chapter 23 of Leviticus we have a listing of the festivals that are to be observed – and how they are to be observed. Which raises many questions, because we no longer do what is here described – bringing animal sacrifices or waving an 'Omer’, a sheaf. We count, but we don’t wave! But how should we celebrate our festivals, and what is there to celebrate?

I must say here – I am gradually becoming more and more worried about my rabbinic colleagues in the United States. And this is not ’Schadenfreude’. For years I would receive mails and comments on the lines of ”How can you stay working in Europe? Isn’t it dangerous there? So much rising antisemitism and right wing populist politicians?” And now – they have to cope with living in a country ruled in a semi-dictatorial manner by a President who believes that he can just issue a decree – and it will be done; who can issue statements against refugees and immigrants, who can turn back the clock of political correctness and liberal values by twenty or thirty years – and still retain the support of a sizeable minority, even majority of the nation behind him; and they have to live with horrific armed, murderous attacks by madmen on synagogues in Pittsburgh and in California… (not counting so many other attacks, on civilians, on office workers in New York, on marathon runners in Boston, and others). For all the wrong reasons – and these are WRONG reasons – the tone of self-righteous complacency has vanished. Liberal values are under threat, and Jews are under threat. The comments from my American colleagues have dried up.

What makes this more noticeable is that for decades there were numerous colleagues who felt rather unhappy about the traditional Haggadah for Pesach – which has of course replaced the one-time traditional sacrifices. Now, it is a few weeks since we used a version of the Haggadah but I notice that this is still an issue for debate: Whether or not to incorporate traditional paragraphs which criticise non-Jews. ”After all,” goes the argument, ”Nowadays we have a much better relationship with our non-Jewish neighbours than before, in the Middle Ages (defined as the fifth to the fifteenth centuries) or the Later Middle Ages (defined as the first half of the twentieth century); Nowadays many of our members themselves began their lives as non-Jews and many have non-Jewish family members or non-Jewish partners, and we do not wish to insult these people.” These are interesting arguments, but they miss the point. The paragraphs most usually referred to – the ”Vehi She’amda” and the ”Shefoch Chamatcha” – are not prayers against Non-Jews as such, they are statements and prayers against Antisemites. NOT all Non-Jews are Antisemites and indeed many non-Jews share the values which Judaism introduced into the world, of monotheism and responsibility and respect for each other, of blessing and of the yearning for stability and peace. BUT – and it is a big 'But’ – there are some people who are driven only by Hatred: Hatred of Moslems, hatred of Christians, and hatred of Jews. Of course there are some Moslems who hate other Moslems for being the wrong sort of Moslem, and there have been many Christians who have hated other Christians for being the wrong sort of Christians, and European history and now Middle-East history has been stained red many times by the blood of Shiites and Sunnis and the Ahmadis, by Catholics and Protestants and Copts and Hussites and Albigensians and others, many others….. However, one common factor throughout all these bloody and bloodthirsty centuries has been the way in which the soil and the waters have been stained by the blood of Jews. Jews killed solely because they were Jews. For our enemies, there are no ”wrong kinds of Jews” – ALL Jews universally (and even former Jews who had converted, or baptised Jews, or descendants of Jews) were recognised as legitimate targets for their hatred. When we describe the murder or martyrdom of Jews we use the term ”Kiddush HaShem” – they ”sanctify the Name” – and this is a way of saying that their sacrifice, their loss, their suffering was due solely to the fact that they were Jews – not Germans, not Poles, not Russians, not even Israelis – but Jews. It was the Name – in this case, the name 'Jew’ – that counted.

And this is why I feel it is totally legitimate to recite during our celebration of liberation from slavery and oppression, that this was not just a one-off event. ”Vehi Sheamda” says ”In EVERY generation there are those who rise up against us and seek to destroy us. In EVERY generation, whatever we did or do, wherever we are. We cannot escape. But until now, the Holy One has always rescued at least some of us – otherwise we would not be here today to sing this.”

Which strikes me as a very reasonable summary of Jewish history and Jewish hope for the future. Until recently the Jews in the United States at least had felt that they had survived for several generations with only mild social antisemitism, the exclusion from certain clubs and maybe from certain political positions but essentially a near-total acceptance and a sense of safety and security. But not any more…..

The ”Shefoch Chamatcha’’, often traditionally recited standing while the door has been opened to show any lurking enemies outside that we had nothing to fear, nothing to hide, is an appeal to God to wreak divine vengeance on ”those nations who rise up to destroy us, to devour us” – not the others, who leave us alone, in peace. And why not? Where is it stated in the Tanach that we are duty bound to remain passive and pacifist and accept calmly and without anger the unjustified attacks upon us? Quite the reverse – starting with the defence against the Amalekites in Exodus Chapter 17. The prophets speak many times of JUSTIFIED attacks, when we have done something evil to annoy God and to deserve punishment – this is a difficult theological equation but it exists. However, when peoples attack us for no reason, then we have no reason to accept the blame upon ourselves falsely. That would be 'false modesty’, to say the least. We do not rise up and say that it is OUR duty to attack and punish these enemies, but we ask God to do it for us.

There are many who claim that they are acting in the name of God when they blow up churches or murder worshippers in churches, synagogues and mosques, or when they threaten to wipe out the Jewish state with its inhabitants – but this is a vile blasphemy. There is nowhere stated in any of the monotheistic scriptures that God, under any name, has actually asked or commanded them to do this. They are misusing God’s name, they are abusing it, to justify their own human weakness and hatred. If they truly believed in God, they would ask God to punish those with whom they do not agree – and then wait for God to do so. And if God did not do so – then this should indicate to them that maybe their wishes were unjustified and their beliefs misguided. So let us be clear that we do not have to believe or accept those who claim to be acting out of Belief; they are actually acting out of a LACK of Belief. They do NOT believe that God will act, and so they do so themselves. A total twisting by 180 degrees of any truth, of any faith.

There have been times and places where we felt more secure, more accepted than elsewhere and until now the USA, partially established by a persecuted sect of British Puritans who demanded a separation of Church and State, was perhaps one of them. Maybe less so now. This does not, of course, make things any easier for us here, in Europe where we face plenty of evidence for human stupidity. But it makes us understand better those anonymous geniuses who composed the two paragraphs of the Haggadah shel Pessach which – I feel – are an important part of the ritual and of the way we approach our history and our identity. They incorporate uncomfortable but deep truths.

Chukat Olam leDorotechem – ”it is an eternal law for all your generations” – this is the term the Torah uses for something which should continue; alas we must use it also to describe things which should NOT continue, but somehow do……

Rabbi Dr. Walter Rothschild

What Kind of Society is “Without Blemish”?

Emor

In this week’s Torah portion Emor Moses announces to Aaron’s descendants the Eternal’s commandments with regard to carrying out priestly duties. These instructions include among others the following words:

“The [Eternal] spoke further to Moses: Speak to Aaron and say: ‘No man of your offspring throughout the ages who has a defect shall be qualified to offer the food of his God. No one at all who has a defect shall be qualified: no man who is blind, or lame, or has a limb too short or too long; no man who has a broken leg or a broken arm; or who is a hunchback, or a dwarf, or who has a growth in his eye, or who has a boil-scar, or scurvy, or crushed testes. No man among the offspring of Aaron the priest who has a defect shall be qualified to offer the [Eternal’s] offering by fire; having a defect, he shall not be qualified to offer the food of his God’” (Leviticus 21:16-21.)

These words reflect the reality of Biblical times, when disabled people were viewed as impure and unworthy of making sacrificial offerings in the Tent of Meeting. This stance presumably stemmed from the belief that the bodies of the priests making sacrificial offerings should be without blemish – just as the animals they were offering. This being said, disabled priests were not excluded from the priestly cast. On the contrary, they were still eligible for other benefits associated with the priestly service:

“He [the disabled priest] may eat of the food of his God, of the most holy as well as of the holy; but he shall not enter behind the curtain or come near the altar, for he has a defect. He shall not profane these places sacred to Me, for I the [Eternal] have sanctified them” (Leviticus 21:22-23.)

Therefore, while disabled priests were excluded from active service in the Tent of Meeting, they were still allowed to eat the food offerings, which were the main source of sustenance of the priestly cast. The above mentioned passages from Leviticus had determined the role played subsequently by disabled priests in the Jerusalem Temple, where they were also not allowed to offer sacrifices. In addition, the Mishna in tractate Megillah states that priests with a visible disability are not allowed to bless the pilgrims visiting the Temple. This prohibition was justified by the claim that such a disability might attract the attention of the crowd while the priest blesses the pilgrims. The authors of the Mishna were afraid that people bringing offerings might focus on the unusual appearance of the priest rather than on the ceremony itself. However, disabled priests were still allowed to perform auxiliary tasks not directly related to making sacrificial offerings. Tractate Yoma 54a of the Babylonian Talmud describes disabled priests performing such tasks in a story about two such priests working in the Temple and being responsible for handling the wood used for making burnt offerings.

Discussions found in Talmudic sources can teach us quite a lot about the way in which disabled people used to be treated. The justification provided in tractate Megillah for prohibiting disabled priests from blessing the crowds is based on the assumption that disabled people should not hold prominent positions within the society – since by doing so they might draw unnecessary attention to themselves. However, as tractate Yoma states, they could still hold auxiliary, not overly exposed positions. Such sources confirm the discrimination of disabled people – of those who did not fit the idealized image of priests as the perfect representatives of the people of Israel.

Unfortunately, even today we still come across excluding views when it comes to the role of disabled people within our society. Disabled persons are often left to manage on their own as they are not granted financial support which would enable them to lead a dignified life. In addition, disabled people actively fighting for their rights are being accused of making excessive claims and attention seeking. I am convinced that such treatment of those struggling with disabilities contradicts the spirit of the passage from Leviticus quoted above which ensures they enjoy economic security and equal access to social benefits. We should reflect on the words of the Torah regarding disabled people especially now, at a time when some Polish politicians claim that we cannot afford to finance a support system for the disabled and their families.

As modern progressive Jews we believe that prayers – a contemporary equivalent of making sacrificial offerings – offered by each person are equally valuable, insofar as we’ve all been created b’tzelem Elohim – in the image of the Eternal. Therefore I encourage you to pay attention to the problems faced by disabled people and also to support measures aimed at improving their position within our society. I am convinced that only a society which allows such people to actively participate in its life can be deemed a “community without blemish”. Shabbat Shalom!

Translated from Polish by: Marzena Szymańska-Błotnicka

Mati Kirschenbaum